Het is duidelijk dat het hof in de Lotuszaak oordeelde op vraagpunten die voorzichtig waren geformuleerd. De verhouding tussen Turkije en de westelijke geallieerden was nog steeds niet best. Turkije had in de eerste autogenocide van het blanke ras meegevochten aan Duitse zijde. Het was een weerbare tegenstander geweest, net als Duitsland allerminst militair verslagen. Maar Londen had al tijdens de oorlog zelf moeten erkennen dat het Istanbul eigenlijk die oorlog had ingegeseld. Het had, op aandringen van Churchill, als minister van Marine, twee volledig afbetaalde slagschepen die Istanbul besteld had en die van de helling waren afgelopen zonder schadevergoeding genaast. Het had geen rechtvaardiging willen geven. Het had geringschattend de Ottomanen, die ook met andere klachten waren komen aankloppen bij Whitehall, de deur gewezen.
Het had ze schromelijk onderschat, terwijl Turkije tevoren in de richting van Whitehall geen redenen tot klachten had gegeven. Churchill had weer eens een strategische miskleun begaan bij zijn Dardanellen-offensief, waar de Britten nog van duizelden en die hun relatie met Australië en Nieuw Zeeland, die oorlogsvrijwilligers loyaal hadden beschikbaar gesteld voor dat offensief, voorgoed had verpest. Hun Imperium was daardoor mede onherstelbaar ondermijnd. Achteraf kon iedereen wel begrijpen dat de Turken zich niet alles maar hoefden te laten welgevallen. Dat gold óók voor Frankrijk, dat zich eveneens grof onachtzaam jegens de Turken had opgesteld bij het Vredesverdrag van Sèvres.
Kemal Atatürk had méér dan revanche genomen na 1920. De westelijke geallieerden hadden het geweten. Ze suizelden er nog van in 1926. Geopolitiek hadden ze hun posities volkomen overschat. Ze wisten ook hoe belangrijk het personaliteitsbeginsel was voor de nieuwe Turkse staat. Ze telden hun botten, die overwinnaars van 1919 en bleven deze keer in de arbitrage behoedzaam, beleefd en dreven niets op de spits. Dat gaven ze hun nationale scheidslieden ook mee. Vergelijkenderwijs kan zich dat ook voorgedaan hebben sedert 1989 in de richting van de Russen. Het westen verlegde zijn geopolitieke zones wel erg ruimhartig en zonder reserves oostwaarts achter het voormalige IJzeren Gordijn. De NAVO kreeg wel heel veel bandbreedte. Putin suggereerde dat hij te spreken zou zijn over een militaire neutraliteit van de Ukraïne. Het zou geen lid mogen zijn van een westers defensieverbond. Nu is neutraliteit een poly-interpretabele term. Het Landonzijdigheidsverdrag-1907 is nooit opgezegd. Maar het begrip “neutraliteit” was stellig in strijd in 1920 met het Volkenbondslidmaatschap. Wie dat lidmaatschap wilde, moest bereid zijn in te stemmen met en desgevallend deel te nemen aan een militaire actie tegen een agressieve staat, volkenbondslid of niet. Nederland mocht van Genève, waar het hoofdkantoor van de Bond zat, zijn neutraliteitspolitiek niet voortzetten.
Wat moet derhalve te dezen onder neutraliteit verastaan worden en wie garandeert die? Gaat het om een neutraliteit waarbij de Ukraïne af moeten zien van nationale militaire bewapening? Of mag het die – zoals België in 1831 – wel inrichten, maar zijn het de mogendheden die de neutraliteit definieerden, die haar onderling afdwingen en daarop elkaar ook effectief aanspreken? Bedenkt, dat België in 1831 zelf geen waarborgen kon ontlenen aan de neutraliteit die de geallieerden van 1815 het oplegden. Ze garandeerden elkaar onvoorwaardelijk respect voor Belgiës territoriale onschendbaarheid. De Belgen mochten daaruit niet beslissen dat ze zich voor deze integriteit niet hoefden in te spannen.
Is dit een voor Putin aanvaardbare oplossing? En waar vindt men dan de garanten? Niet in NAVO-verband. Zoveel is inmiddels wel zeker. Die vragen moeten gesteld en beantwoord. Waarschijnlijk niet (meer) door Putin. Die zal meer bloedvergieten nodig hebben voor enige wending van positie, als hij zich die nog kan permitteren. Maar wellicht door een opvolger die over de arbitrabiliteit van die vragen anders zou kunnen denken dan zijn voorganger. Zeker als hij bedenkt dat de Heilige Nicolaas II Romanow daarop goedgunstig zal neerzien terwijl de patriarch van Moskou zijn iconostase inzet. Net als bij de Lotus-zaak zal de eindbeslissing geen kwestie van enige maanden zijn, is te vrezen.