We hebben het, denk ik, allemaal in onze loopbanen en op onze levensgangen meegemaakt: een alleraardigste mede-collega, het lichtend middelpunt van uitstapjes en feestjes, krijgt een promotie. Hij wordt bijvoorbeeld plaatsvervangend directeur van een afdeling. Iedereen blij. Want de voorganger was een niet te harden arrogant, vol rotstreken. Hij slijmde vakkundig naar boven en trapte op het juiste moment moordend naar onderen. Veel collegae begonnen in de lift naar boven, als de dag nog pril was, al te slikken als ze die figuur zagen. Hij was op zijn best bij reorganisaties. Iedereen die hem zijns bedunken wat in de weg had gelegd werd overgeplaatst naar een buitenpost.
Lord Acton (1834-1902)
Daar werd de overgeplaatste vakkundig geïsoleerd in de bureaucratische berichtenstroom. En dan lazen we maanden later vol deernis dat die verbannene met vervroegd pensioen ging. Omdat hij totaal gemarginaliseerd was. De papieren oorlog, daar was die voorganger meester in. Hij had geen enkele expertise en gold overigens als incompetent. Wat een opluchting dat deze rotzak nu vervangen werd door onze vriendelijke ganggenoot! We richtten in de Stella Taverne aan Het Plein een zinderend feestje aan. Boden een grote sigarendoos aan met een roodkoperen aansteker met inscriptie. Binnen drie maanden bleek deze mede-collega, nu voorzien van onzichtbare chevrons op de manchetten, een aterling zoals we nog nooit meegemaakt hadden op die gang.
Zijn onverwachte binnentreding zonder kloppen op je kamer bezorgde werkelijk iedereen het maagzuur. Zijn functioneringsgesprekken waren een tortuur, waarbij de karakterstructuur van de beoordeelde danig gefileerd werd met misbruik van vóórwetenschap, stammend uit de dagen van olim. Weer werd geregeerd volgens de beproefde verdeel-en-heers-tactiek die deze medecollegae vroeger zo krachtig veroordeeld en verworpen had. Mensen op de werkvloer gingen elkaar duchtig wantrouwen. Declaraties werden doorgespeeld aan de rijksrecherche. Op hope van een verdenking van ambtscorruptie. Verbanningen naar de boulevard of broken dreams was aan de orde van de dag.
Niemand kénde deze mede-collegae nog als de man die hij vroeger was. Spoedig werd hij plaatsvervangend directeur-generaal Europese Integratie en Internationale Aangelegenheden met een eigen dienstauto uit de pool. De bedrijfsarts schreef zich de vingers blauw aan rapporten over psychische ineenstorting van onderhebbenden. John Dalberg Brown-Acton, achtste Baronet en Brits politicus, wist het al: Power tends to corrupt and absolute power corrupts absolutely. Great men are almost always bad man. Acton schreef het als katholiek staatsman aan de Anglicaanse bisschop Mandell Creighton. “Great” in dit verband betekent dan: machtig. Personen op een, meestal tijdelijke, sleutelpositie. Ik kom erop, omdat thans een omineuze windstilte de Haagse atmosferische bovenlagen doortrekt. Na de dreun die de gezetenen in het machtscircus van de nationale politiek vorige week opliepen door de stembusuitslag die BBB ineens een machtsfactor maakte waar zogezegd niemand omhéén kan.
Wat doen de grote roergangers van de coalitie op dit moment? Nu: stil zitten zal het zeker niet zijn. Kaag, Rutte, Sjoerdsma, Paternotte, De Jong spannen nu samen, om hun plannen met de planologische herordening van dit kikkerland snelstens erdoorheen te jassen via een algemene Stikstofwetgeving die de Algemene Wet Milieubeheer tot onherkenbaar wordens toe transformeert in een crisismachtigingswet tot onteigening van agrarische oppervlaktegronden ter discretie van de regering. Een nieuwe Interimwet Meststoffen zoals die welke op de roetsjbaan werd gelegd in 1983. Waarvan de doelstelling destijds ook maandelijks van kleur verschoot.
Ze startte met het doel de positie van concurrerende ontwikkelingslanden in de agrarische markt buiten de Europese Economische Gemeenschap veilig te stellen. En ze eindigde, na veel tussentijdse amenderingen, als instrument van een genadeloze koude sanering van de agrarische hooggeïndustrialiseerde segmenten. Met veel onoverzichtelijk overgangsrecht. En veel bewijsvermoedens ten nadele van de boeren-ondernemers. Dáár zijn de schaduwen in de achterkamertjes mee bezig op centraal niveau. Opdat de bevoegdheden tot onteigeningen niet geldend gemaakt kunnen worden op gewestelijk niveau en daar evenmin getemperd kunnen worden. Omdat dáár BBB nu eenmaal oppermachtig zou zijn. Het is niet netjes. Maar mensen die denken aan de knoppen te zitten, zijn nu eenmaal niet netjes. Vraag maar aan John Acton. De Achtste Baronet. U wéét wel.