Sedert 24 februari 2022 komen bij Karim Khan, de openbare aanklager bij ICC, van diverse zijden de aangiften binnen tegen de Russische Federatie en tegen de Belarussen terzake van oorlogsmisdaden, misdaden tegen het humanitaire internationale recht, voorbereiding van een agressie-oorlog, deelneming aan genocide en de verschillende subvarianten daarvan. Daaronder zijn er verschillende afkomstig van non-gouvernementele organisaties zoals het Rode Kruis, Human Rights Watch, Amnesty International, the Womans Caucus, leden van de ICC- Assembly of States Parties en afzonderlijke staten die al of niet middellijk belanghebbenden zijn in dit gewapend conflict.
De meeste aangiften hebben betrekking op de algemene toestand van ontreddering en chaotisering van de interne infrastructuur in de Ukraïne. Ze brengen een situatie onder de aandacht van de Aanklager. Zij laten het aan de Aanklager over om het voorbereidend opsporingsonderzoek te richten tegen bepaalde personen die een bepaald overheidsgezag uitoefenen binnen het territoir dat thans toneel is van geweldshandelingen tussen erkende staten. Het zou voor de hand liggen dat de Aanklager nu ervoor kiest de algehele oorlogstoestand binnen dat gebied aan zich te trekken en daartoe alle forensische expertise aan te wenden, waarbij hij kan beschikken over de diensten en faciliteiten van de Europese Unie. De toestand dus, die is ontstaan sedert februari 2014 toen de constitutionele regeringsvorm van de Ukraïne definitief door een staatsgreep ten einde kwam. Zo geschiedde dat immers óók bij ICTY nadat de interne staatsorde binnen Joegoslavië door burgeroorlog ophield te functioneren in de lente van 1993.
Doet Khan dat, dan behoort Nederland ook de zittingen in de MH-17 zaak te schorsen en op te schorten in afwachting van de verdere vervolgingsbeslissingen van Khan, want het neerhalen van dat verkeersvliegtuig onder de naam MH-17 was stellig onderdeel van een wijd verspreid systematisch patroon van geweldshandelingen binnen het Ukraïnsch territoir. Khan behoort dat mede te nemen als deel van dat patroon dat hij alsnog in één voortgezette samengestelde tenlastelegging moet definiëren en waarbij hij de modaliteiten van de command responsibility moet concretiseren tot en met de hoogste top, waarbij hij waarschijnlijk terechtkomt bij generalissimo Putin. Dat betekent dat het Nederlandse Openbaar Ministerie niet ontvankelijk zou moeten worden verklaard in de strafvervolging. Daar zitten nog vele strafvorderlijke haken en ogen aan. Het vooronderstelt eens te meer dat Nederland als gastland van ICC zich thans op de achtergrond houdt en zich houdt aan de neutraliteit die het ingevolge de verschillende hostarrangementen plichtmatig hoort te betonen — dat hád het al die tijd al behoren te doen. Dat dééd het niet. Ik herinner wederom aan de diverse geharnaste opstellingen van de Nederlandse minister-president die nogal wat beschuldigingen ten beste gaf en ook duidelijk maakte waar Nederlands sympathie ligt.
Op dit moment. Die reserve maak ik nog wel. En ik wijs er op dat ook Timmermans deze zorgvuldige en gereserreerde houding destijds in 2014 niet heeft willen aannemen, beiden overduidelijk uit politieke motieven. Dat past een gastland van een universeel strafhof niet. Dat dat maar niet ingezien wordt blijft verwondering baren, vooral als men in overweging neemt dat Khan gaat terugvallen op de forensische expertise van het Nederlands Forensisch Instituut dat ongetwijfeld nog uitgebreide on site investigations zal moeten gaan uitvoeren als een wapenstilstand gesloten zou zijn. De ambtenaren van die instelling zullen zich dan naar het oorlogsgebied moeten verplaatsen en stuiten op bevolkingsgroepen die niet gediend zijn van hun aankomst, interventies en bevindingen: ook dat hebben de gecompliceerde forensische onderzoeken van dat instituut ten behoeve van het ICTY destijds overduidelijk aangetoond.
Deze ambtenaren en beambten zullen een bijzondere immuniteit moeten kunnen inroepen tegenover de territoriale autoriteiten, die niet sterk geneigd zullen zijn die vanzelfsprekend te eerbiedigen. Evenmin als de landbouwers en huiseigenaren die deze internationaal geïmmuniseerden zullen moeten toelaten tot inbeslagnemingen, observaties en fotografische vastleggingen, huiszoekingen en verhoren. Deze private personen zullen deze vreemdelingen echt niet automatisch erkennen als ambtenaren in hun bediening. De Ukraïne zal wemelen van personen die het jammer vinden dat de strijd wellicht onbeslist eindigt en dat de Russen het andermaal alsnog maar eens moeten proberen — of juist precies andersom. Als Nederland inderdaad de prestigieuze positie van trustee of international justice wil waarmaken, moeten zijn regeringsleiders en officiële regeringsverklaringen daarop nu al anticiperen. Daar schort het stellig aan. Het is ook moeilijk. Maar die zwarigheid is immanent aan de positie die men wil claimen. In Den Haag. Op dit moment is dat besef bepaald ondermaats. Bedenk dat het Kremlin niet zal meewerken met het ICC. Het erkent het niet. De Ukraïne zal dat óók echt niet snel doen. Al suggereert het anders. Op dit moment. Het wilde nooit wat weten van ICC.